Ưu đãi giảm, ô tô điện không còn hấp dẫn?

Vào tháng 7/2022, Thủ tướng Chính phủ Việt Nam đã phê duyệt “Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí các-bon và khí mê-tan của ngành giao thông vận tải”, thông qua Quyết định 876/QĐ-TTg. Mục tiêu tổng quát của Chương trình này là phát triển hệ thống giao thông vận tải xanh, hướng tới mục tiêu đưa phát thải ròng khí nhà kính về “0” vào năm 2050. Còn mục tiêu cụ thể là giảm khoảng 7,2% phần đóng góp của ngành giao thông vận tải, vào tổng lượng khí thải nhà kính trong toàn nền kinh tế.

Với giao thông đường bộ, Quyết định 876/QĐ-TTg của Chính phủ cũng đặt ra lộ trình: đến năm 2040, từng bước hạn chế tiến tới dừng sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu xe ô tô, xe mô tô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch để sử dụng trong nước. Đến năm 2050, toàn bộ 100% phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, chuyển đổi sang sử dụng điện, năng lượng xanh.

Báo cáo “Việt Nam: Đề xuất cho lộ trình và kế hoạch hành động quốc gia về chuyển đổi sang phương tiện giao thông chạy điện”, do Ngân hàng Thế giới công bố ngày 22/11/2024, đã xây dựng kịch bản về việc chuyển đổi sang sử dụng ô tô điện tại Việt Nam, mô phỏng dựa theo Quyết định 876/QĐ-TTg của Chính phủ.

Ngân hàng Thế giới dự báo, tổng doanh số bán ô tô con tại Việt Nam năm 2025 là 415.000 xe, năm 2030 là 758.000 xe, năm 2035 là 1,315 triệu xe và tới năm 2050 sẽ đạt khoảng 6,8 triệu xe.

Theo đúng chính sách đề ra trong Quyết định 876/QĐ-TTg, doanh số bán ô tô điện phải đạt được vào năm 2025 là 60.000 xe, năm 2030 là 297.000 xe, năm 2035 là 868.000 xe, năm 2040 là 2.029.000 xe, năm 2045 là 3.859.000 xe và năm 2050 là 6.797.000 xe.

Ước tính của các doanh nghiệp, doanh số bán ô tô điện tại thị trường Việt Nam sẽ vượt 80.000 xe trong năm 2024. Tuy nhiên, sang 2025 dự báo sẽ giảm mạnh. Nguyên nhân chính là do lệ phí trước bạ tăng.

Ô tô điện hiện đang được hưởng ưu đãi lệ phí trước bạ lần đầu 0%, tính từ 1/3/2022 đến 28/2/2025. Từ 1/3/2025 đến 28/2/2027, ô tô điện sẽ chịu lệ phí trước bạ lần đầu, bằng 50% mức thu đối với ô tô chạy xăng, dầu có cùng số chỗ ngồi.

Theo tính toán, khi lệ phí trước bạ tăng, để lăn bánh, người tiêu dùng mua ô tô điện từ 9 chỗ ngồi trở xuống, sẽ phải chi thêm ít nhất là 10 triệu đồng, với chiếc xe có giá rẻ nhất và cao lên đến đến khoảng 900 triệu đồng, với chiếc xe đắt nhất hiện nay. Vì vậy, từ 1/3/2025 dự báo nhu cầu sẽ đi xuống.

Ưu đãi chưa đủ lớn

Ngoài được miễn lệ phí trước bạ trong 3 năm, ô tô điện còn được ưu đãi thuế tiêu thụ đặc biệt mức 3% từ 1/3/2022 đến 28/2/2027, sau đó sẽ tăng lên 11%.

Lệ phí trước bạ tăng, tiếp theo là thuế tiêu thụ đặc biệt tăng từ 1/3/2027, sẽ là thách thức lớn, bởi giá thành sản xuất ô tô điện vẫn cao hơn so với ô tô động cơ đốt trong.

Theo nhận định của các doanh nghiệp, mức ưu đãi dành cho ô tô điện của Việt Nam còn khá khiêm tốn và có thời gian quá ngắn, so với nhiều nước trong khu vực.

VinFast vừa xuất khẩu lô xe VF5 sang Indonesia. Theo đó, giá lăn bánh của VF5 tại Indonesia khoảng 18.000 USD (tương đương 458 triệu đồng) cho bản kèm pin và 13.700 USD cho bản thuê pin (tương đương 348 triệu đồng). Trong khi đó ở Việt Nam giá bán VF5 thuê pin từ 435 - 468 triệu đồng và mua pin từ 515-548 triệu đồng. Tương tư, mẫu VF e34 của VinFast bán tại Indonesia, thấp hơn khoảng 200 triệu đồng so với tại Việt Nam. Sự chênh lệch về giá, chủ yếu là do những chính sách hỗ trợ cho xe điện khác nhau giữa 2 quốc gia.

Các chuyên gia kinh tế cho rằng, để khuyến khích người tiêu dùng chuyển sang sử dụng ô tô điện, cần có những chính sách ưu đãi lớn, đồng bộ và dài hạn. Một trong những chính sách hiệu quả nhất, đó là miễn thuế, phí, ưu đãi lãi suất, trợ cấp cho doanh nghiệp sản xuất, doanh nghiệp đầu tư hạ tầng và người dân mua ô tô điện.

Theo tính toán của ngân hàng thế giới, nếu Chính phủ Việt Nam không đưa ra các chương trình, chính sách và khoản hỗ trợ nào thì năm 2025 doanh số bán ô tô điện chỉ đạt 37.000 xe, năm 2030 đạt 133.000 xe, năm 2035 đạt 328.000 xe và tới năm 2050 đạt gần 2,4 triệu xe. Như vậy, mục tiêu đặt ra về giảm phát thải trong ngành giao thông, không hoàn thành.

Nếu có những chính sách ưu đãi mạnh mẽ thì doanh số bán ô tô điện sẽ đạt 163.000 chiếc và năm 2025; tới năm 2030 đạt 559.000 chiếc, tăng lên gần 1,3 triệu chiếc vào năm 2035 và tới năm 2050 sẽ đạt khoảng 6,8 triệu chiếc.