Thả rông chó, mèo phạt bao nhiêu, ai xử phạt?

Trao đổi với PV Thanh Niên, luật sư Hạ Thị Thu Thảo, Đoàn luật sư TP.HCM nhận định, dưới góc độ pháp lý, hành vi thả rông vật nuôi không chỉ là vi phạm quy định hành chính về quản lý vật nuôi mà còn tiềm ẩn nguy cơ phát sinh trách nhiệm dân sự và thậm chí là hình sự nếu để xảy ra hậu quả nghiêm trọng.

ẢNH: NHÂN VẬT CUNG CẤP

Tuy nhiên, một rào cản lớn trong việc thực thi pháp luật hiện nay đến từ chính những hiểu lầm về khái niệm "thả rông". Nhiều người dân cho rằng chỉ khi chó, mèo chạy ra đường lớn mới là vi phạm, còn trong ngõ hẻm hay trước cửa nhà thì "vô tư".

Lý giải về điều này, luật sư Thảo phân tích, trong hệ thống pháp luật hiện hành, thuật ngữ "thả rông chó, mèo" không được quy định trực tiếp bằng một định nghĩa cứng nhắc. Thay vào đó, pháp luật điều chỉnh hành vi này thông qua các quy định về trách nhiệm quản lý, chăm sóc, nuôi, nhốt và bảo đảm an toàn.

Theo luật sư, trọng tâm pháp lý không nằm ở hành động "thả hay giữ" đơn thuần, mà nằm ở nghĩa vụ kiểm soát. Một hành vi bị xem là vi phạm khi chủ nuôi không thực hiện việc nuôi, nhốt, giữ đúng quy định, để vật nuôi chạy rông tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn.

"Một sai lầm rất phổ biến là người dân cho rằng thả chó trong ngõ, hẻm cụt thì không sao vì 'không phải nơi công cộng', đây là cách hiểu sai. Ngõ, hẻm là lối đi chung, tiềm ẩn nguy cơ cao. Chỉ cần vật nuôi có khả năng chạy ra đường, khu dân cư hoặc gây nguy cơ mất an toàn cho người khác thì đã đủ căn cứ để xử lý", luật sư Thảo nói.

Luật sư Thảo còn chỉ ra một tình huống pháp lý mà ít người để ý: nhà có cổng nhưng để cửa mở, cho chó, mèo tự do đi lại ra vào cũng bị xem là hành vi không kiểm soát vật nuôi và có thể bị xử phạt.

"Chó nhà tôi hiền lắm" - Lời bào chữa vô hiệu trước pháp luật

Một câu cửa miệng mà cơ quan chức năng thường xuyên nghe thấy khi xử lý vi phạm là: "Chó nhà tôi hiền lắm, chưa cắn ai bao giờ nên không cần rọ mõm hay xích".

Về vấn đề này, luật sư Thu Thảo khẳng định quan điểm cứng rắn của pháp luật: pháp luật xử phạt hành vi dựa trên nguy cơ gây mất an toàn, hoàn toàn không phụ thuộc vào tính nết hiền hay dữ của vật nuôi, và cũng không phụ thuộc vào việc hậu quả thực tế đã xảy ra hay chưa.

Luật sư đưa ra các ví dụ thực tế để người dân dễ hình dung về ranh giới vi phạm:

• Chó, mèo từ sân nhà bất ngờ chạy ra đường khiến người tham gia giao thông giật mình, té ngã (dù chưa cắn). Đây là hành vi không bảo đảm an toàn, đủ căn cứ xử phạt.
• Dắt chó, mèo đi dạo có dây, nhưng để dây quá dài khiến chó bất ngờ lao ra lòng đường gây cản trở. Vẫn xác định là không kiểm soát vật nuôi.
• Để chó tự do chạy trong công viên mà không rọ mõm (đối với giống chó quy định bắt buộc). Hành vi vi phạm rõ ràng.

"Cần nhấn mạnh rằng, tất cả các giống chó, mèo khi ra nơi công cộng đều phải được dắt và có người kiểm soát. Riêng việc rọ mõm sẽ áp dụng bắt buộc với các giống chó có nguy cơ gây sát thương cao. Do đó, quan điểm 'chỉ chó dữ mới cần rọ' là không đúng quy định", luật sư nói.

ẢNH: NHẬT THỊNH

Siết chặt chế tài và thẩm quyền xử phạt

Trước thực trạng vi phạm diễn ra phổ biến và số vụ tai nạn liên quan đến chó, mèo thả rông gia tăng, Chính phủ đã ban hành Nghị định 282 năm 2025 (có hiệu lực từ 15.12.2025) với những thay đổi đáng kể về mức phạt so với Nghị định 144 năm 2021 trước đây.

Luật sư Hạ Thị Thu Thảo so sánh, theo quy định cũ (Nghị định 144), hành vi thả rông vật nuôi tại đô thị hoặc nơi công cộng chỉ bị phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 300.000 - 500.000 đồng. Mức phạt này thực tế được đánh giá là khá thấp, chưa đủ sức răn đe. Tuy nhiên, từ ngày 15.12.2025, khung hình phạt sẽ thay đổi như sau:

• Phạt tiền từ 500.000 - 1 triệu đồng (hoặc cảnh cáo) đối với hành vi để vật nuôi chạy rông, xâm lấn nơi công cộng.
• Phạt tiền từ 2 - 3 triệu đồng đối với hành vi để vật nuôi gây thương tích hoặc gây thiệt hại tài sản cho cá nhân, tổ chức khác.

Theo luật sư, việc tăng mức phạt thể hiện chủ trương siết chặt quản lý của Nhà nước nhằm tăng tính răn đe và bảo đảm an toàn cộng đồng. Mức phạt lên tới 3 triệu đồng cho một hành vi hành chính là con số đáng kể, buộc chủ nuôi phải có ý thức trách nhiệm cao hơn.

Luật sư Thảo cũng lưu ý về quy trình xử phạt, thẩm quyền xử phạt thuộc về Chủ tịch UBND cấp xã/phường. Lực lượng công an xã, phường là đơn vị trực tiếp phát hiện, lập biên bản. Quy trình hiện nay ngày càng chặt chẽ hơn với việc thu thập chứng cứ từ camera an ninh, video do người dân cung cấp.

Đừng để mất nhà, vướng vòng lao lý vì... con chó

Bên cạnh trách nhiệm hành chính, luật sư Thảo đặc biệt cảnh báo về trách nhiệm dân sự và hình sự, những rủi ro pháp lý "nặng đô" hơn rất nhiều mà chủ nuôi thường bỏ qua.

"Nhiều người nghĩ nộp phạt hành chính vài triệu đồng là xong chuyện. Nhưng nếu vật nuôi gây tai nạn, cắn người, chủ sở hữu phải bồi thường toàn bộ thiệt hại theo bộ luật Dân sự 2015", luật sư nói và cho biết các khoản bồi thường này bao gồm: chi phí khám chữa bệnh, chi phí sửa chữa tài sản (xe cộ, đồ đạc), thu nhập bị mất của nạn nhân, và cả tiền bồi thường tổn thất tinh thần.

"Trong thực tế hành nghề, tôi đã gặp nhiều vụ việc mức bồi thường dân sự lên đến 20 - 50 triệu đồng, vượt xa mức xử phạt hành chính. Đây là áp lực kinh tế không nhỏ", luật sư chia sẻ. Nghiêm trọng hơn, chủ vật nuôi hoàn toàn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu để xảy ra hậu quả lớn.

Luật sư Thảo dẫn chứng, nếu để vật nuôi gây thương tích cho người khác với tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 11% trở lên, hoặc gây chết người, chủ nuôi có thể bị khởi tố về tội vô ý gây thương tích (điều 138 bộ luật Hình sự 2015). 

Thậm chí, trong trường hợp chủ nuôi biết rõ chó nguy hiểm nhưng vẫn cố tình thả ra để tấn công người khác, có thể bị xem xét tội giết người.

Đối với những trường hợp chây ì, không chấp hành quyết định xử phạt, cơ quan chức năng có quyền cưỡng chế thi hành (khấu trừ tài khoản, kê biên tài sản), nên người dân không nên có tâm lý "nhờn luật".

ẢNH: LÊ CẦM

Phòng bệnh hơn chữa bệnh

Luật sư Hạ Thị Thu Thảo đưa ra những khuyến nghị thiết thực để người dân vừa bảo vệ túi tiền, vừa bảo vệ cộng đồng trước khi Nghị định 282 đi vào cuộc sống:

• Kiểm soát tuyệt đối: luôn sử dụng dây dắt khi đưa chó ra nơi công cộng. Đối với chó lớn, chó dữ, bắt buộc phải rọ mõm đúng quy định.
• Gia cố nơi ở: đảm bảo cổng, hàng rào an toàn, không để chó tự ý chạy ra đường, kể cả khi chủ nhà có mặt.
• Định danh vật nuôi: nên gắn thẻ tên kèm số điện thoại lên vòng cổ để dễ dàng xác định chủ sở hữu và xử lý khi thất lạc.
• Tuân thủ y tế: thực hiện tiêm phòng đầy đủ, đặc biệt là vắc xin dại.
• Thay đổi tư duy: cần loại bỏ ngay tâm lý chủ quan "chó nhà tôi hiền". Hãy nhớ rằng pháp luật đánh giá hành vi dựa trên nguy cơ và hậu quả, không dựa trên cảm tính cá nhân của chủ nuôi.

Việc nâng cao mức phạt từ ngày 15.12 tới đây là hồi chuông cảnh báo cần thiết. Nuôi thú cưng là niềm vui, nhưng đi kèm với đó phải là trách nhiệm văn minh và tuân thủ pháp luật để đảm bảo an toàn cho chính mình và cộng đồng.