Điều trái ngược trên thị trường xe máy

Theo báo cáo bán hàng của Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM), trong quý 3/2024, doanh số bán xe máy của 5 doanh nghiệp thành viên gồm Honda, Yamaha, Suzuki, Piaggio, SYM đạt 686.001 chiếc. Cộng dồn 3 quý đầu năm 2024 có 1,892 triệu xe máy mới bán ra, tăng 3,1% (tương đương 58.624 chiếc) so với cùng kỳ năm ngoái.

Số liệu do VAMM cung cấp toàn bộ là xe máy xăng, xe máy điện gần như không có. Như vậy, bình quân 1 ngày người dân mua hơn 6.800 xe máy xăng. Việt Nam vẫn là một trong những quốc gia rất ưa chuộng xe máy xăng.

Số liệu của Bộ Giao thông Vận tải cho thấy, tính đến cuối năm 2023, cả nước có khoảng 73 triệu xe máy đăng ký lưu hành, trong đó khoảng 70 triệu xe máy xăng. Ước tính thị trường Việt Nam vẫn tiêu thụ gần 3 triệu xe máy trong năm 2024, trong đó chiếm tới 90% là xe máy xăng.

Tại Việt Nam, ước tính hàng năm, xe máy “đốt” hơn 5 tỷ USD xăng, thải ra một lượng khí thải khổng lồ, ảnh hưởng nghiêm trọng tới môi trường và sức khoẻ người dân, “góp phần” đưa đất nước lọt vào danh sách những quốc gia ô nhiễm nhất thế giới.

Theo dữ liệu của trang IQAir, tình trạng ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn ở Việt Nam mấy năm gần đây luôn nằm ở ngưỡng báo động. Một trong những nguyên nhân lớn gây ra ô nhiễm không khí, đến từ phương tiện giao thông. Đến nay xe máy ra đường xả khói đen bao nhiêu cũng được.

Theo chuyên gia Nguyễn Minh Đồng, do chỉ sử dụng công nghệ trung bình nên xe máy luôn có lượng phát thải khí độc hại cao, thậm chí cao hơn cả những chiếc ô tô đời mới. Nếu coi xe máy là những trạm phát thải di động, thì Việt Nam hiện đang có hàng chục triệu trạm phát thải hoạt động mỗi ngày trên khắp cả nước, đặc biệt với mật độ dày đặc tập trung tại các thành phố lớn.

Xe máy điện thoi thóp?

Theo TS Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, việc giảm thiểu ô nhiễm không khí từ các phương tiện giao thông cần được ưu tiên. Giải pháp gốc rễ để “đảo ngược” tình trạng ô nhiễm ngày càng tồi tệ tại Việt Nam là xanh hóa hàng triệu phương tiện di chuyển.

Nhiều thành phố trên thế giới từng là tâm điểm ô nhiễm không khí nhưng nay đã cải thiện dần, nhờ các chính sách quyết liệt. Vì vậy các cơ quan chức năng cần sớm ban hành những chính sách khuyến khích người dân chuyển đổi sang xe điện và hạn chế phương tiện giao thông sử dụng xăng, dầu, TS Tùng nói.

Trong khi đó, ngành sản xuất xe máy điện tại Việt Nam đang gặp khó khăn. Theo Hiệp hội Ô tô, Xe đạp, Xe máy Việt Nam (VAMOBA), doanh số bán xe máy điện của các doanh nghiệp tại Việt Nam 9 tháng đầu năm 2024 ước đạt khoảng 150.000 chiếc các loại, sụt giảm mạnh so với thời trước Covid.

Gần đây, một loạt doanh nghiệp sản xuất lắp ráp xe điện, kể cả doanh nghiệp có năng lực tài chính mạnh, với sản phẩm công nghệ cao, đã không còn tham gia thị trường, do doanh số bán quá thấp, chỉ được dưới 1.000 xe/năm. Trong khi, doanh nghiệp lớn là DK Bike vừa bị cháy nhà máy, hàng nghìn xe máy điện và dây chuyền thiết bị sản xuất bị thiêu rụi, thiệt hại hàng trăm tỷ đồng. Hiện có nhiều mẫu xe điện đã được các doanh nghiệp giảm giá nhưng vẫn khó cạnh tranh, do giá bán vẫn cao.

Chính phủ đã có chủ trương thúc đẩy người dân chuyển sang sử dụng các phương tiện giao thông xanh và sẽ dừng sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu xe gắn máy sử dụng xăng, dầu trong giai đoạn 2025 - 2040. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có chính sách khuyến khích hỗ trợ sản xuất xe máy điện. Nhập khẩu linh kiện xe máy điện vẫn phải chịu thuế suất 20%. Xe máy điện vẫn phải chịu lệ phí trước bạ và phí cấp biển số như xe máy xăng.

Theo ông Phạm Tuấn Anh, Phó chủ tịch VAMOBA, tâm lý chung của nhiều doanh nghiệp xe máy điện hiện nay là thiếu niềm tin, không biết các chính sách với xe máy điện sắp tới như thế nào. Vì vậy, đầu tư không mang tính dài hạn.

Với doanh số bán xe máy xăng hiện cao gấp hơn chục lần xe máy điện thì ô nhiễm môi trường sẽ ngày càng nặng nề, trong khi lợi nhuận doanh nghiệp nước ngoài hưởng. Còn ngành sản xuất xe máy điện trong nước mới phát triển, lại đứng trước nguy cơ lụi tàn.