Thực tế cho thấy, thời gian qua, tình hình thế giới tiếp tục biến động phức tạp, ảnh hưởng lớn đến tăng trưởng kinh tế, tiềm ẩn rủi ro tới hoạt động thương mại hàng hóa toàn cầu, trong đó có mặt hàng gạo và rau quả. Dù vậy, hoạt động xuất khẩu nông sản nói chung và xuất khẩu gạo, rau quả nói riêng của nước ta tiếp tục đạt được những kết quả nhất định.
Dù bị ảnh hưởng bởi tình hình thế giới biến động phức tạp, song hoạt động xuất khẩu nông sản của nước ta đã đạt được những kết quả nhất định - Ảnh minh họa: ITN
Hơn nữa, nhiều doanh nghiệp, người sản xuất đã tiếp cận và khai thác tốt hơn các lợi thế từ các FTA mà Việt Nam là thành viên. Các hiệp hội ngành hàng đã, đang phát huy vai trò tích cực, giúp doanh nghiệp thành viên nâng cao chất lượng hoạt động sản xuất và xuất nhập khẩu nông sản.
Số liệu từ Tổng cục Hải quan cho thấy trong 4 tháng đầu năm 2024, kết quả xuất khẩu gạo và rau quả của Việt Nam tăng cao cả về sản lượng và giá trị xuất khẩu. Trong đó xuất khẩu gạo tăng 9,5% về lượng và tăng 33,6% về trị giá so với cùng kỳ năm trước; xuất khẩu rau quả tăng 38,1% về trị giá. Kết quả xuất khẩu sang các thị trường trọng điểm, thị trường tiềm năng đều đạt tăng trưởng đáng khích lệ.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, hoạt động sản xuất, xuất khẩu nông sản của nước ta vẫn còn những hạn chế, vướng mắc.
Cụ thể, một số vùng trồng phát triển quá nóng về quy mô nhưng không tuân thủ quy trình bảo đảm tiêu chuẩn chất lượng. Doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu chưa nghiên cứu kỹ yêu cầu, tín hiệu của thị trường xuất khẩu nên không khẳng định được thương hiệu sản phẩm.
Bên cạnh đó là vấn đề về chất lượng, nhất là chất lượng rau quả còn chưa cao, thể hiện ở sự đồng đều của sản phẩm, vẫn tồn tại dư lượng thuốc bảo vệ thực vật nên cần có giải pháp để xử lý.
Ngoài ra, vẫn còn có hiện tượng tranh mua, tranh bán khi thị trường biến động, đặc biệt là ở vùng nguyên liệu xảy ra nghiêm trọng. Đây là vấn đề tồn tại đã lâu, dù có nhiều giải pháp nhưng chưa giải quyết tốt được (đó là liên kết giữa nhà sản xuất và tiêu thụ) khi thị trường biến động.
Để tiếp tục đẩy mạnh và nâng cao hiệu quả hoạt động xuất khẩu gạo, rau quả, cần có sự phối hợp từ các hiệp hội ngành hàng, các bộ và địa phương - Ảnh minh họa: ITN
Trước thực trạng nêu trên, ông Nguyễn Hồng Diên, Bộ trưởng Bộ Công Thương đề nghị, hiệp hội ngành hàng tập trung tuyên truyền, hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thông tin, khai thác tối đa những ưu đãi từ các FTA và những yêu cầu của từng thị trường.
“Hướng dẫn, hỗ trợ doanh nghiệp trong việc cơ cấu lại sản xuất; cơ cấu lại quản trị doanh nghiệp theo hướng xanh, sạch. Đồng thời, chủ động phối hợp, tư vấn cho các địa phương về quy hoạch vùng trồng, tổ chức sản xuất theo phương thức hiện đại, hợp chuẩn, bảo đảm chất lượng ổn định và yêu cầu an toàn thực phẩm, rõ mã số vùng trồng, truy xuất nguồn gốc sản phẩm...”, Bộ trưởng Bộ Công Thương nhấn mạnh.
Về phía Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, tiếp tục đẩy mạnh tái cơ cấu ngành lúa, gạo, rau quả theo hướng nâng cao chất lượng, hiệu quả. Đồng thời chủ động theo dõi sát tình hình, kịp thời nắm bắt thông tin để cung cấp đầy đủ, chính xác về diễn biến thị trường nông sản và hướng dẫn, khuyến cáo các địa phương, doanh nghiệp và các hiệp hội, người sản xuất tuân thủ các quy định về tiêu chuẩn, quy chuẩn, chất lượng, quy định của thị trường nhập khẩu.
Chủ trì, phối hợp với Bộ Công Thương và các bộ, ngành liên quan theo dõi, đàm phán, tháo gỡ các rào cản về kỹ thuật và kiểm dịch thực vật của các nước nhập khẩu. Chủ động đàm phán, ký kết các hiệp định, thỏa thuận về kiểm dịch thực vật, quy định kỹ thuật về chất lượng thóc, gạo để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp xuất khẩu…
“Các đơn vị của Bộ Công Thương tiếp tục hỗ trợ doanh nghiệp đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu để phát triển thị trường sản phẩm nông sản”, ông Nguyễn Hồng Diên đề nghị.
Đồng quan điểm, ông Nguyễn Thanh Bình, Chủ tịch Hiệp hội rau quả Việt Nam cho rằng, các cơ quan chức năng cần phối hợp địa phương, hiệp hội làm tốt công tác kiểm tra, giám sát, đặc biệt các sản phẩm thu hoạch, quản lý tốt lực lượng thương lái, không để xảy ra hiện tượng tranh mua, tránh bán. Việc cấp mã vùng trồng đúng, hiệu quả; đẩy mạnh đàm phán xuất khẩu chính ngạch với bơ, dừa tươi… nâng cao xuất khẩu.
Bên cạnh những vấn đề đã nêu, ông Nguyễn Ngọc Nam, Chủ tịch Hiệp hội lương thực Việt Nam cũng chỉ ra một số vấn đề tồn tại như doanh nghiệp nợ tiền lúa nông dân hay việc doanh nghiệp xuất khẩu gạo cạnh tranh không lành mạnh về giá.
“Trong số 157 đầu mối xuất khẩu gạo, chỉ 70 doanh nghiệp thuộc hiệp hội nên họ không báo cáo và khó chỉ đạo. Theo quy định cũng không có biện pháp nào để chế tài. Do vậy chỉ có Bộ Công Thương mới có thể xử lý được”, ông Nam chia sẻ.
