Chuyển nhà tái định cư bỏ hoang sang nhà ở xã hội được không?

Theo đề án phát triển ít nhất 1 triệu căn nhà ở xã hội (NƠXH) của Chính phủ, TP.HCM cũng nằm trong nhóm được giao chỉ tiêu cao nhất. Cụ thể, giai đoạn 2021 - 2025, Chính phủ giao TP.HCM phát triển 26.200 NƠXH. Để hoàn thành kế hoạch này, TP đặt tham vọng xây dựng được 35.000 căn (bao gồm cả nhà lưu trú công nhân) với 37 dự án. Nhưng đến nay, mới chỉ có 7 dự án đã động thổ, 30 dự án còn đang thực hiện các thủ tục pháp lý.

Đình Sơn

Một lãnh đạo Sở Xây dựng TP.HCM cho biết trong số 30 dự án này, có 13 dự án với khoảng 12.000 căn NƠXH có thể đẩy hết cỡ về thủ tục để hoàn thành, đưa vào sử dụng. Số dự án còn lại rất khó về đích đúng kế hoạch. Thực tế thời gian qua TP đã khởi công hàng loạt dự án NƠXH, nhưng sau khi khởi công thì các dự án trên đều rơi vào cảnh "trùm mền".

Trong khi kế hoạch thực hiện NƠXH chậm và khó hoàn thành thì hiện nay TP có hơn 10.000 căn nhà tái định cư nằm rải rác khắp nơi trên địa bàn TP nhưng hầu hết đang bị bỏ hoang. Trong đó, tại khu đô thị mới Thủ Thiêm (TP.Thủ Đức) đang có hơn 2.250 nền đất, hơn 9.400 căn hộ; chung cư Tân Mỹ (Q.7) có 220 căn hộ; chung cư Tân Thới Nhất (Q.12) có 322 căn hộ; chung cư 90 Nguyễn Hữu Cảnh (Q.Bình Thạnh) có 260 căn hộ; chung cư Linh Trung (TP.Thủ Đức) có 237 căn hộ; chung cư An Lạc An (Q.Bình Tân) có 95 căn hộ; chung cư Phú Thọ (Q.10) có 274 căn hộ; dự án Vĩnh Lộc B (H.Bình Chánh) có 1.454 căn hộ; căn hộ khu vực P.12 (Q.Bình Thạnh) có 212 căn hộ...

Những căn hộ này bỏ hoang nhiều năm gây lãng phí nghiêm trọng. Chưa kể để duy tu, bảo dưỡng mỗi năm TP phải chi ngân sách khoảng 70 tỉ đồng và ngân sách TP cũng đang gánh khoản nợ không nhỏ từ việc này. Vì thế, nhiều ý kiến đề xuất, tại sao không chuyển số căn hộ trên thành NƠXH để bán cho người dân nghèo đô thị đang bức thiết về nhà ở. Theo thống kê của Công ty Savills, mỗi năm để có thể đáp ứng được nhu cầu nhà ở của người dân, TP.HCM cần có khoảng 50.000 căn hộ.

Ông Tạ Khánh Quang, chuyên gia trong lĩnh vực bất động sản, phân tích số căn hộ tái định cư này TP đã nhiều lần đem đấu giá nhưng bất thành. Nguyên nhân là giá đưa ra quá cao, doanh nghiệp để mua được phải chuẩn bị một nguồn tiền mặt khá lớn. Trong khi đó nói về chất lượng, thiết kế, kiến trúc thì những căn hộ này quá tệ so với mặt bằng chung hiện nay. Quan trọng hơn theo ông Khánh, xây nhà tái định cư là không còn hiệu quả khi người dân bị giải tỏa không có nhu cầu.

"Vì vậy, thay vì TP cứ khư khư "ôm" số căn hộ này và mỗi năm phải bỏ tiền tỉ ra duy tu, bảo dưỡng, trả lãi vay thì có thể đem chuyển sang làm NƠXH. Việc này vừa giúp TP bán NƠXH thu được tiền về làm việc khác, vừa đáp ứng được nhu cầu nhà ở của người dân, hoàn thành được các mục tiêu về phát triển nhà ở và điều quan trọng nhất là an dân", ông Khánh nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Hoàng, Giám đốc bộ phận nghiên cứu thị trường Công ty DKRA Việt Nam, cũng đồng quan điểm khi cho rằng càng để lâu các căn hộ tái định cư sẽ càng xuống cấp nhanh chóng và càng mất giá. Khi đó, đấu thầu hay bán cũng càng khó. Trong khi hiện nay cơ chế bồi thường đều theo thị trường, đa số người dân nhận tiền để tự tái định cư, chỉ rất ít một bộ phận nhỏ nhận nhà tái định cư do tiền đền bù không đủ để lo chỗ ở riêng.

"Việc chuyển nhà tái định cư sang NƠXH quá đơn giản trong bối cảnh Chính phủ đang dồn lực để xây NƠXH. Đa số các ý kiến đều đồng tình với giải pháp này và đây cũng là một giải pháp khả thi nhưng không hiểu vì sao TP không thực hiện mà cứ ôm khư khư số căn hộ đó để mỗi ngày phải bỏ tiền ra bảo dưỡng, bảo vệ và đóng lãi mỗi năm", ông Hoàng đặt vấn đề.

Vấn đề là quyết làm hay không!

Thực tế đã có doanh nghiệp xin chuyển nhà tái định cư sang NƠXH. Đó là trường hợp Công ty Cổ phần Him Lam đề nghị cho chuyển hơn 3.200 căn nhà ở thương mại, 504 căn nhà ở tái định cư của dự án thành NƠXH để phục vụ nhu cầu ở của người thu nhập thấp sống tại Hà Nội. Công ty này chỉ xin giữ lại 20% quỹ nhà dự án để kinh doanh thương mại nhằm thu hồi vốn đầu tư.

Đặt vấn đề này lên bàn một lãnh đạo Sở Xây dựng TP.HCM, vị này lý giải rằng điểm c khoản 1, điều 84 của Nghị định số 99/2015/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của luật Nhà ở chỉ quy định chuyển đổi nhà ở thương mại, nhà tái định cư thành NƠXH trong giai đoạn triển khai dự án. Đến khi các công trình này đã xây xong, thì lại không có quy định nào cho phép chuyển đổi. Ngoài ra, chủ đầu tư các dự án nhà tái định cư đã nộp tiền thuê đất, nhưng nếu là NƠXH sẽ không phải nộp số tiền này (miễn thuế).

Tuy nhiên, các quy định pháp luật hiện hành lại không quy định cụ thể về việc hoàn trả tiền như thế nào. Đó là chưa kể đến việc quy hoạch nơi bố trí NƠXH khác hẳn với quy hoạch nhà tái định cư. Nay, nếu chuyển đổi các dự án, dễ dẫn đến sự bất bình đẳng đối với các chủ đầu tư ngay từ đầu đăng ký thực hiện dự án NƠXH.

Trong một diễn biến mới nhất, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh vừa ký Văn bản số 1786 UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc T.Ư về việc báo cáo tình hình quản lý, sử dụng quỹ nhà tái định cư, trong đó có nội dung giám sát việc thực hành tiết kiệm chống lãng phí trong việc quản lý, sử dụng quỹ nhà tái định cư. Đồng thời đề nghị các địa phương phải tổng hợp các dự án, số lượng nhà ở tái định cư không còn nhu cầu sử dụng để bố trí tái định cư và có nhu cầu chuyển đổi quỹ nhà này sang làm NƠXH, nhà ở thương mại hoặc mục đích khác. Việc chuyển đổi nhà ở thương mại, nhà tái định cư sang NƠXH phải bảo đảm phù hợp với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, quy hoạch xây dựng, chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở của địa phương, đồng thời bảo đảm khả năng đáp ứng về hạ tầng, kỹ thuật, hạ tầng xã hội khu vực dự án.

Ông Lê Hữu Nghĩa, Phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM, nhận xét: Đây là lối ra cho TP.HCM và cho số căn hộ tái định cư bỏ hoang nhiều năm nhưng đấu giá bất thành nhiều lần. Bởi ngoài chỉ đạo của Bộ Xây dựng thì TP.HCM đã có Nghị quyết số 98 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM. Điều này đồng nghĩa với việc cho TP cơ chế tự quyết nhiều vấn đề, trong đó có việc có thể TP được quyền chuyển số nhà tái định cư ế ẩm kia sang NƠXH. Điều cốt tử là lãnh đạo TP có dám nghĩ, dám làm hay không mà thôi.