“Bàn tay vô hình” định hình cuộc xung đột Nga - Ukraine

“Bàn tay vô hình” định hình chiến trường

Màn hình video của người lính Ukraine lúc đầu bị mờ, khung cảnh cây cối gãy đổ và hố đạn pháo hầu như không nhìn thấy được, trước khi tối đen hoàn toàn. Nga đã gây nhiễu tín hiệu máy bay không người lái của Ukraine khi nó đang bay bên ngoài thị trấn Kreminna ở miền Đông nước này.

"Một số ngày mọi thứ diễn ra suôn sẻ nhưng những ngày khác thì không, máy bay không người lái rất dễ hỏng và bị gây nhiễu", binh lính Ukraine có biệt danh là DJ cho hay.

Binh lính Ukraine thuộc Lữ đoàn 63 điều khiển một máy bay không người lái gắn bom tại một địa điểm thử nghiệm. Ảnh: New York Times

Trong một thời gian, Ukraine đã tận hưởng lợi thế của những chiếc máy bay không người lái tự nổ được sử dụng như tên lửa tự chế. Các vũ khí này dường như là giải pháp thay thế hiệu quả cho đạn pháo để tấn công các lực lượng của Nga.

Hiện nay, những ngày tồi tệ đang bắt đầu át đi những ngày thuận lợi đó của Ukraine: Các biện pháp đối phó điện tử đã trở thành một trong những vũ khí đáng gờm nhất của quân đội Nga sau nhiều năm mài giũa khả năng.

Tác chiến điện tử vẫn là “bàn tay vô hình” trong phần lớn cuộc xung đột và giống như quân số cũng như nguồn cung đạn dược, Ukraine gặp khó khăn trong lĩnh vực này so với Nga. Moscow có nhiều thiết bị gây nhiễu hơn, có khả năng áp đảo các tín hiệu của Ukraine bằng cách phát sóng cùng tần số ở công suất cao hơn. Nga cũng thể hiện sự phối hợp tốt hơn giữa các đơn vị của họ.

Với việc viện trợ quân sự phương Tây vẫn bấp bênh và đạn pháo ở mức thấp, áp lực lên các phương tiện không người lái của Ukraine chỉ ngày càng tăng, khiến cho quân đội Kiev rơi vào tình thế ngày càng nguy hiểm.

Các cuộc phỏng vấn với các binh lính, chỉ huy và nhà phân tích quân sự Ukraine đều cho rằng khả năng gây nhiễu của Nga đang gây sức ép lên nguồn cung UAV hạn chế của Ukraine và đe dọa loại bỏ một thành phần quan trọng trong kho vũ khí của nước này khi Điện Kremlin sản xuất hàng loạt đội UAV của riêng mình.

Quân đội Ukraine mô tả, trong khi một bên thực hiện những thay đổi về công nghệ, chẳng hạn như sử dụng các tần số khác nhau hoặc thiết bị gây nhiễu cho UAV thì sau đó, bên kia sẽ bắt kịp trong vài tuần hoặc vài tháng, làm mất đi bất kỳ lợi thế ngắn hạn nào.

Babay - một trung sĩ phụ trách trung đội UAV ở mặt trận phía Đông Ukraine cho biết: "Có một cuộc chạy đua vũ trang liên tục. Chúng tôi đang cải tiến công nghệ để đối phó với những thực tế mới trên chiến trường và trong một thời gian nữa, Nga sẽ lại phải phát minh ra thứ gì đó mới để có thể phòng vệ trước các cuộc tấn công của chúng tôi".

Máy bay không người lái cỡ nhỏ giá rẻ đã trở thành một phần chính trong xung đột ở Ukraine kể từ năm 2014. Tuy nhiên, năm 2022, khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt, việc sử dụng các phương tiện không người lái trên chiến trường đã tăng vọt.

Năm 2023, Ukraine được cho là "trên cơ" trong cuộc chiến UAV bằng cách triển khai các máy bay không người lái góc nhìn thứ nhất (FPV) với số lượng lớn.

"FPV đóng vai trò quan trọng với chúng tôi bởi các phương tiện này về cơ bản giống như pháo di động, góp phần bù đắp cho tình trạng thiếu đạn pháo. Chúng có tầm hoạt động tương tự như súng cối nhưng độ chính xác cao hơn nhiều", Dyadya, người điều khiển UAV thuộc Lữ đoàn Cơ giới 63 cho hay.

Sức mạnh của pháo đến từ sự thiếu chính xác. Bằng cách bao phủ các khu vực rộng lớn bằng đạn pháo có độ phân mảnh cao và nổ mạnh, nó có thể nhanh chóng làm gián đoạn các hoạt động trên chiến trường bằng cách gây thương tật cho binh lính và phá hủy các phương tiện. Đây là một chiến thuật gần như không thể lặp lại với một hoặc hai UAV.

Giữa bối cảnh đạn pháo của Ukraine suy giảm vào mùa thu năm ngoái và mùa đông, các FPV đã phát huy hiệu quả trong việc chế áp và tấn công liên tục các chiến hào và phương tiện của Nga. Đạn pháo quý giá được dự trữ để đẩy lùi các cuộc tấn công trên bộ của Nga.

Tuy nhiên, quân đội Nga kể từ đó đã cải thiện khả năng gây nhiễu và tận dụng thời tiết xấu làm lợi thế của mình, tiến công trong sương mù và mưa trong khi các UAV gặp khó khăn khi bay.

"Cả hai bên đều nhanh chóng nắm bắt những phát triển và chiến thuật quan trọng của FPV của đối thủ. Hiện nay, những công nghệ này đã hoàn thiện rất nhanh chóng với cả hai bên", Samuel Bendett, chuyên gia về máy bay không người lái quân sự Nga tại Trung tâm Phân tích Hải quân, một tổ chức nghiên cứu có trụ sở tại Virginia, cho hay.

Tình thế bất lợi của Ukraine

Đầu tháng này, đội quân nhỏ của DJ - một phần của đơn vị vệ binh quốc gia được biết tới là Lữ đoàn Bureviy đã thiết lập tiền đồn UAV trong những đống đổ nát của một trang trại gần tiền tuyến bên ngoài Kreminna. Họ triển khai các thiết bị cần thiết để phát video và chuyển tiếp các lệnh từ phi công tới các FPV bao gồm: ăng ten, rơ-le tần số, internet vệ tinh Starlink và máy tính xách tay.

Trong 2 nhiệm vụ đầu tiên, màn hình của DJ cho thấy thảo nguyên của Ukraine bên dưới khi UAV của anh phóng qua khu vực hoang dã với tốc độ lên tới 96km/h, được gắn khoảng 1,3kg chất nổ mạnh nhằm mục đích phá hủy các phương tiện của Nga. Tuy nhiên, chẳng bao lâu, tín hiệu bị mất do Nga đã gây nhiễu.

Các may bay không người lái được trang bị tên lửa trong một ngôi nhà hoang trên tiền tuyến. Ảnh: New York Times

Nhiệm vụ thứ ba nhắm vào một súng phóng lựu trong chiến hào của Nga đã thành công một phần: Chiếc UAV trị giá 500 USD phát nổ ở một cái cây phía trên chiến hào nhưng nó đã bị gây nhiễu cách đó chỉ vài mét trước khi phát nổ.

Các binh lính Ukraine cho biết, mặc dù có khả năng mạnh mẽ nhưng các thiết bị gây nhiễu của quân đội Nga được triển khai không đồng đều dọc tiền tuyến gần 1.00km và xe bọc thép của họ thường dễ trở thành mục tiêu vì chúng thường không được lắp các hệ thống gây nhiễu.

Việc Ukraine tiếp cận với UAV và tác chiến điện tử đã được tài trợ và cung cấp một phần bởi các nhóm khác nhau ngoài quân đội, bao gồm cả ngành công nghệ thông tin. Mỗi đơn vị UAV trên chiến trường đóng vai trò như một phòng thí nghiệm các công nghệ mới, các thủ tục mua sắm và các nhiệm vụ chiến đấu.

Trong khi đó, cách tiếp cận của Nga mang tính từ trên xuống nhiều hơn với sự giám sát quân sự chặt chẽ. Điều này khiến đội UAV của Nga trở nên dễ dự đoán hơn với ít sự thay đổi về chiến thuật và chủng loại. Tuy nhiên, nó cũng cho phép quân đội Nga gây nhiễu UAV của Ukraine trên chiến trường mà không cần phải gây nhiễu thiết bị của chính mình bằng cách phối hợp giữa đường bay và các thiết bị gây nhiễu.

"Không có điều gì giống như vậy ở phía Ukraine", một người điều khiển UAV của Ukraine cho hay.

Việc thiếu cấu trúc chỉ huy rộng hơn có thể điều phối các đơn vị UAV dọc tiền tuyến thường gây ra sự bối rối trong quân đội Ukraine. Người điều khiển UAV đôi khi có thể mất kết nối với máy bay của họ và cuối cùng phải nhìn qua camera của một UAV khác.

Tháng trước, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã thành lập Lực lượng Các hệ thống không người lái - một phần mới của lực lượng vũ trang nhằm cải thiện sự tương tác giữa các đơn vị FPV với nhau.

Tuy nhiên, khả năng sản xuất hàng loạt UAV trên quy mô công nghiệp của Nga là một vấn đề cấp bách. Quân đội Ukraine cho biết họ thường bược phải tranh giành UAV, bất chấp cam kết của chính phủ về việc sản xuất hàng nghìn chiếc.

Chef - chỉ huy một công ty UAV ở phía Đông Ukraine cho biết, đơn vị của ông thực hiện 20 - 30 nhiệm vụ sử dụng FPV mỗi ngày, tùy thuộc vào nguồn cung UAV của họ, hầu như hoàn toàn đến từ sự quyên góp tình nguyện. Ông nói chính phủ hầu như không cung cấp cho đơn vị của ông. Tháng 7 năm ngoái, họ đã nhận được một số ít, và sau đó lại nhận được một lần nữa vào tháng 12.

"Chúng tôi đang sản xuất nhiều nhất có thể", Chef cho hay, song cho rằng "không thể chỉ sử dụng FPV để giành chiến thắng" trong cuộc xung đột này.

Nguồn: vov.vn