Cùng tội danh, 3 bị cáo khác gồm Lê Văn Thụy (63 tuổi, cựu Bí thư Chi bộ thôn Vệ Xá) bị tuyên án 3 năm 6 tháng tù, Nguyễn Văn Cử (64 tuổi, cựu Phó chủ nhiệm hợp tác xã) 3 năm 6 tháng tù, Lê Văn Phong (54 tuổi, cựu Kế toán thôn Vệ Xá) 6 năm 6 tháng tù.
4 người này bị cáo buộc giao đất trái thẩm quyền cho người dân trong thôn để lấy tiền nộp ngân sách xã, phục vụ xây dựng công trình nông thôn mới. Sau phiên sơ thẩm, tất cả cùng kháng cáo vì cho rằng bị oan.
Các ông Lê Văn Thụy, Lê Văn Nhường và Lê Văn Phong (từ trái qua) tại khu vực Nhà văn hóa thôn Vệ Xá - được xây dựng từ nguồn tiền giao đất ao, thùng cho người dân trên địa bàn
PHÚC BÌNH
Giao đất trái quy định để lấy tiền xây nhà văn hóa, đường bê tông
Cuối năm 2014, UBND xã Đức Long triệu tập các trưởng thôn, bí thư chi bộ thôn để triển khai kế hoạch đầu tư xây dựng đường giao thông nông thôn. Cuộc họp thông báo về việc Nhà nước sẽ hỗ trợ 70% kinh phí, 30% còn lại các thôn phải tìm nguồn vốn đối ứng.
Từ cuộc họp trở về, Bí thư Chi bộ thôn Vệ Xá khi ấy là ông Lê Văn Thụy tổ chức họp chi bộ, tìm cách triển khai chỉ đạo của xã. Do đời sống người dân còn nghèo khó, việc kêu gọi đóng góp là điều không thể, chi bộ thống nhất phương án sẽ thanh lý các diện tích ao, thùng (khu đất trũng, ngập nước...) cho người dân trên địa bàn để lấy nguồn tiền làm kinh phí đối ứng.
Thôn Vệ Xá sau đó bầu ra ban thanh lý, gồm 3 ông Lê Văn Nhường, Nguyễn Văn Cử, Lê Văn Phong và một số người khác. Ban này có nhiệm vụ thống kê diện tích ao, thùng; chốt giá cả; họp dân thống nhất; ký hợp đồng giao thầu lâu dài.
Kết quả điều tra xác định, Ban Thanh lý thôn Vệ Xá đã giao thầu 4 thửa đất với tổng diện tích hơn 1.000 m2 cho 4 hộ dân, thu về hơn 602 triệu đồng. Toàn bộ số tiền này được trưởng thôn Lê Văn Nhường nộp vào tài khoản của UBND xã Đức Long, để làm vốn đối ứng 30% xây dựng đường nông thôn.
Đến giai đoạn 2017 - 2019, thôn Vệ Xá tiếp tục được giao tìm nguồn vốn đối ứng để có kinh phí xây dựng nhà văn hóa thôn. Giống như lần trước, Ban Thanh lý thôn Vệ Xá giao 5 thửa đất ao, thùng cho 5 hộ dân, thu về hơn 571 triệu đồng. Cộng với gần 30 triệu đồng là tiền quỹ của thôn, ông Nhường cầm 600 triệu đồng nộp vào tài khoản UBND xã Đức Long.
Bản án cho hay, các bị cáo không có thẩm quyền giao đất, cho thuê đất, nhưng vì để có tiền làm nguồn đối ứng xây dựng các công trình nên vẫn thực hiện. Việc giao đất lâu dài về bản chất là bán đất trái thẩm quyền, vi phạm pháp luật. Khi giao đất, các bị cáo biết rõ người được giao đất sẽ có toàn quyền quyết định với diện tích đất được giao, thôn không thể lấy lại đất. Trên thực tế, trong 9 hộ dân được giao đất, một số đã xây nhà xưởng, nhà kiên cố, san lấp ao vườn…
Từ căn cứ đã nêu, TAND TX.Quế Võ (Bắc Ninh) tuyên bố 4 bị cáo phạm tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ, gây thiệt hại hơn 1,1 tỉ đồng cho 9 hộ dân - là số tiền thu từ việc giao 9 thửa đất trái quy định, dẫn tới không đủ điều kiện cấp giấy chứng nhận.
Ông Lê Văn Thụy chỉ vào tuyến đường bê tông được xây dựng từ nguồn tiền giao đất ao, thùng cho người dân
PHÚC BÌNH
Kêu oan vì "làm cho dân, không tư lợi đồng nào"
Quá trình xét xử, 4 bị cáo nói do thiếu hiểu biết và chịu áp lực về việc tìm kiếm nguồn vốn đối ứng để xây dựng các công trình nông thôn nên dẫn tới vi phạm. Khi giao đất, họ không ý thức được đây là bán đất, nghĩ rằng sau này Nhà nước vẫn có thể thu hồi.
Dù thừa nhận hành vi, nhưng các bị cáo cho rằng không phạm tội như cáo buộc của cơ quan tố tụng. Một trong những dấu hiệu cấu thành tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn là phải có "vụ lợi hoặc động cơ cá nhân", tuy nhiên họ đều vì lợi ích chung của thôn Vệ Xá, không tư lợi cá nhân hay hưởng bất cứ lợi ích vật chất gì.
Thực tế cho thấy, nhờ tuyến đường bê tông thay thế cho đường đất "nắng thì bụi, mưa thì lầy", giao thông qua địa bàn thôn Vệ Xá thuận lợi hơn, góp phần giúp xã Đức Long về đích nông thôn mới. Cũng vì "hành vi xuất phát từ cộng đồng", các bị cáo được gần 300 người dân làm đơn xin giảm nhẹ hình phạt. Nhóm hộ dân được giao đất (đồng thời là bị hại) thì khẳng định không bị thiệt hại, đề nghị xem xét miễn hình phạt cho các bị cáo. Bởi thế, sau khi tự nguyện nộp 650 triệu đồng để khắc phục hậu quả, tòa phải tuyên trả lại cho các bị cáo với lý do "bị hại chưa yêu cầu giải quyết".
Bào chữa tại tòa, luật sư nói các bị cáo không tư lợi cá nhân nên không thể bị truy tố, xét xử về tội danh thuộc nhóm tội tham nhũng. Cái sai của thân chủ là đại diện thôn cho thuê đất nông nghiệp khi chưa có ủy quyền của cơ quan có thẩm quyền, nếu có dấu hiệu phạm tội thì phải là tội vi phạm quy định về quản lý đất đai. Trường hợp không chứng minh được yếu tố vụ lợi thì cần tuyên không phạm tội.
Tuy nhiên, quan điểm trên bị tòa án bác bỏ. Tòa cho rằng, các bị cáo tuy không tư lợi cá nhân nhưng lại "vì lợi ích cục bộ của địa phương" thông qua việc bán đất trái phép để xây dựng đường nông thôn và nhà văn hóa. Đây chính là động cơ vụ lợi vật chất không chính đáng theo hướng dẫn tại Nghị quyết 03/2020 của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao.
Ông Lê Văn Nhường (phải), cựu Trưởng thôn Vệ Xá, và ông Lê Văn Phong, cựu Kế toán thôn Vệ Xá
PHÚC BÌNH
Dấu hỏi về số tiền thừa đã nộp cho UBND xã?
Hồ sơ vụ án cho thấy, ở lần đầu, sau khi thôn Vệ Xá giao 4 thửa đất và thu về hơn 602 triệu đồng nộp vào tài khoản UBND xã Đức Long, ngân sách xã này chỉ quyết toán hết 206 triệu đồng làm đường nông thôn. Ở lần thứ hai, thôn Vệ Xá nộp vào tài khoản 600 triệu đồng, xã cũng chỉ quyết toán hết 450 triệu đồng để xây nhà văn hóa thôn.
Số tiền thừa từ 2 đợt đã được UBND xã Đức Long chi vào các công trình khác của thôn, đến nay không có nguồn tiền bù vào. Chủ tịch UBND TX.Quế Võ chỉ đạo các đơn vị liên quan kiểm tra, xem xét và có phương án truy thu để khắc phục hậu quả từ hành vi của các bị cáo.
Đối với chủ tịch và thủ quỹ UBND xã Đức Long thời kỳ xảy ra vụ án, cơ quan tố tụng xác định đã không kiểm tra, buông lỏng công tác quản lý đất đai, khiến sai phạm xảy ra. Tuy vậy, những người này không biết hành vi bán đất của lãnh đạo thôn Vệ Xá, nên không bị truy cứu trách nhiệm hình sự mà chỉ bị đề nghị xử lý về mặt chính quyền.
Trao đổi với Thanh Niên, nhóm cựu lãnh đạo thôn Vệ Xá là bị cáo trong vụ án nêu trên, đều cho biết rất bất ngờ về "số phận" của những khoản tiền mà thôn chuyển cho UBND xã làm nguồn vốn đối ứng. "Chúng tôi không hề biết về số tiền thừa, chỉ khi bị khởi tố, cơ quan công an kết luận mới vỡ lẽ", ông Lê Văn Nhường kể.
Ông Lê Văn Thụy thì cho rằng, lần đầu xây đường còn thừa tới gần 400 triệu đồng, nếu UBND xã dùng khoản tiền này để xây dựng nhà văn hóa, thôn Vệ Xá đã không phải giao đất lần thứ hai, vi phạm có thể được hạn chế. Chưa kể, trong suốt quá trình thôn thực hiện việc giao đất "không thể nói là xã không biết", nhưng xã không hề cảnh báo, nhắc nhở gì.
Nhóm cựu cán bộ thôn đề nghị làm rõ số tiền thừa đã được xã sử dụng ra sao, chi cho công trình cụ thể nào, số tiền là bao nhiêu, ai chịu trách nhiệm. "Những người chi tiêu số tiền đó thì không bị làm sao, còn chúng tôi chỉ thực hiện chủ trương thì phải chịu trách nhiệm trước pháp luật. Đường làm xong thì bất cứ ai cũng có thể đi, không riêng gì người dân thôn Vệ Xá, vậy mà tòa quy kết chúng tôi vì lợi ích cục bộ. Nếu biết có kết cục như ngày hôm nay, chúng tôi chắc chắn sẽ không làm cái việc "vác tù và hàng tổng" như vậy", các cựu cán bộ thôn Vệ Xá nói.
Không đủ dấu hiệu cấu thành tội tham nhũng?
Nêu quan điểm về vụ án, luật sư Phạm Huỳnh Công (Đoàn luật sư TP.Hà Nội) cho rằng cần xem xét các dấu hiệu cấu thành tội lợi dụng chức vụ quyền hạn trong thi hành công vụ được quy định tại điều 356 bộ luật Hình sự, mà TAND TX.Quế Võ đã áp dụng với các bị cáo.
Theo đó, điều luật quy định như sau: "Người nào vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác mà lợi dụng chức vụ, quyền hạn làm trái công vụ gây thiệt hại về tài sản từ 10.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng hoặc gây thiệt hại khác đến lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc bị phạt tù từ 1 đến 5 năm".
Luật sư Công nói, dấu hiệu về chủ quan bắt buộc cấu thành tội phạm này là "vụ lợi, hoặc động cơ cá nhân khác". Tuy nhiên, cả 4 bị cáo không có dấu hiệu về ý thức vụ lợi, hay vì lợi ích nhóm, hay động cơ cá nhân nào, mà chỉ có mục đích tìm kiếm nguồn kinh phí xây dựng các công trình cho thôn.
Theo luật sư, lợi ích ở đây không bó hẹp trong thôn Vệ Xá mà của cả xã, huyện, tỉnh và của quốc gia. Thế nhưng, tòa án viện dẫn Nghị quyết 03/2020 của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao để kết luận hành vi của các bị cáo là vụ lợi vật chất không chính đáng… Buộc tội như vậy là trái với bản chất về ý thức của các bị cáo.
Chưa kể, việc lấy một văn bản hướng dẫn chuyên môn có sau việc làm của các bị cáo, để đánh giá, quy kết ý thức chủ quan của họ là không khách quan, không sát bản chất vấn đề.
Vẫn theo luật sư, việc thực hiện hành vi giao thầu đất là của tập thể, dựa trên sự nhất trí của hàng trăm xã viên trong thôn. Quá trình diễn biến vụ án cho thấy ngoài các bị cáo thì còn nhiều người dân khác trong thôn tham gia, ký hợp đồng giao thầu đất. Các bị cáo chỉ là người đại diện thực hiện, không hề có dấu hiệu lợi dụng chức vụ, quyền hạn.
.jpg)
