Phát lộ 'con đường thần đạo' ở Mỹ Sơn

Chiều 8.4, Ban quản lý di sản văn hóa Mỹ Sơn (H.Duy Xuyên) tổ chức hội thảo báo cáo kết quả thăm dò, khai quật khảo cổ học phế tích kiến trúc đường dẫn ở phía đông tháp K khu di tích Mỹ Sơn - di sản văn hóa thế giới tại Quảng Nam.

CON ĐƯỜNG THIÊNG

Lần đầu tiên, giới nghiên cứu khảo cổ - lịch sử trong nước và quốc tế được biết đến một con đường dẫn bắt đầu từ tháp K đi vào khu trung tâm thánh địa Mỹ Sơn ở thế kỷ 12. Đó là kết quả đợt khai quật khảo cổ, thăm dò khu vực nhóm tháp K Mỹ Sơn do Viện Khảo cổ (Bộ VH-TT-DL) phối hợp Ban quản lý di sản văn hóa Mỹ Sơn thực hiện, trên phần diện tích 220 m², chính thức được công bố. Con đường này kéo dài trên một khoảng không gian hơn 500 m, khởi đầu từ tháp K hướng đến khu suối cạn ở phía đông, dẫn vào các khu tháp E - F ở sâu bên trong thung lũng Mỹ Sơn, cách tháp K khoảng 150 m.

Đã có 4 hố thăm dò được mở trong lần khai quật này, diện tích mỗi hố 20 m², và đều phát hiện dấu tích kiến trúc đường dẫn. Nhóm nghiên cứu xác định đây là con đường thần đạo (đường đi của các vị thần Ấn Độ giáo) hoặc con đường hoàng gia - con đường dẫn để thần linh, vua chúa và tăng lữ Bà la môn giáo đi vào không gian thiêng ở thánh địa Mỹ Sơn.

TS Nguyễn Ngọc Quý (Viện Khảo cổ học, người chủ trì dự án đợt thăm dò khai quật lần này) cho biết di vật phát hiện từ đợt công tác thăm dò không nhiều, nhưng qua một số hiện vật gốm men và đất nung, có thể thấy chúng nằm trong khoảng niên đại từ thế kỷ 10 đến thế kỷ 12 trong trật tự địa tầng ổn định. Những di vật trên tiếp tục củng cố cho nhận định kiến trúc đường dẫn có niên đại thế kỷ 12 (tương đương niên đại tháp K). "Việc lần đầu tiên thế giới tìm ra con đường thần đạo ở Mỹ Sơn sẽ bổ sung những câu chuyện văn hóa để di tích sống động, gần gũi hơn với du khách. Đặc biệt các sự kiện tái hiện về các lễ nghi phục vụ tham quan Mỹ Sơn từ đây sẽ được nâng tầm, chuyện kể sẽ linh thiêng và hấp dẫn hơn. Việc con đường thiêng vừa phát lộ sẽ cho công chúng thấy rõ hình hài một di sản nguyên vẹn từ cổng vào hành lễ cho đến thánh địa, tôn giáo của vương quốc đã rất rực rỡ trong lịch sử", TS Quý nói.

CHỈNH THỂ KHÔNG GIAN MỸ SƠN

TS Nguyễn Ngọc Quý đề nghị cần có kế hoạch tiếp tục khai quật nghiên cứu nhằm làm rõ quy mô, cấu trúc và diện mạo của con đường thiêng, đưa di tích này từ lòng đất Mỹ Sơn ra ánh sáng để những người quan tâm đến di sản văn hóa Champa nói chung và Mỹ Sơn nói riêng có thể hiểu biết cặn kẽ hơn về di tích, để Mỹ Sơn trở thành một chỉnh thể.

TS Lê Đình Phụng (Ủy viên Hội Khảo cổ học VN) đánh giá cao cuộc khai quật lần này. Việc khai quật ra con đường cổ dưới lòng đất là một tài liệu cực kỳ quý hiếm, đây là lần đầu tiên Mỹ Sơn tìm ra những kiến trúc khác mà trong gần 1 thế kỷ nghiên cứu các nhà khoa học không biết. "Con đường thần linh mới phát lộ được xây dựng cùng thời gian với khu tháp K và là con đường chung của toàn bộ thánh địa Mỹ Sơn.

Sau khi phát lộ con đường này, tôi nhận định tháp K là cổng vào của toàn bộ khu thánh địa Mỹ Sơn", TS Lê Đình Phụng nói.

Nhà nghiên cứu văn hóa Chăm Lê Trí Công cho rằng con đường mới được phát lộ dưới lòng đất rất đặc biệt, bề ngang đúng 9 m, kích thước này là cấp độ hoàng gia.

"Con đường mình mới phát lộ chỉ là một phần nhỏ của cả tuyến đường.

Trong tương lai, nếu tiếp tục tiến hành khai quật thăm dò thì con đường này sẽ lộ ra với cấu trúc đi một vòng theo kim đồng hồ qua các tháp E, G, A, B, C, D, H…", ông Công nhận định.

Ông Nguyễn Công Khiết, Phó giám đốc phụ trách BQL di sản văn hóa Mỹ Sơn, cho rằng việc nghiên cứu khảo cổ về hệ thống phế tích kiến trúc đường đi ở khu vực quanh tháp K nhằm làm hiện rõ con đường thiêng dẫn vào thánh địa Mỹ Sơn là rất cần thiết. "Từ trước đến nay chưa xác định con đường chính nào đi vào khu thánh địa Mỹ Sơn. Việc phát hiện con đường cổ này là tư liệu quý giá để xây dựng một chỉnh thể về khu đền tháp Mỹ Sơn.

Mục tiêu của chúng tôi là bảo vệ nguyên trạng các yếu tố gốc các hiện vật vừa được phát lộ, khi thấy việc bảo tồn tốt nhất rồi sẽ tính đến việc phát huy, thu hút khách tham quan", ông Khiết nói.

Ông Khiết cũng cho rằng, kết quả khai quật đã đóng góp thêm tư liệu mới, góp phần nhận thức toàn diện hơn về không gian văn hóa - lịch sử - kiến trúc Mỹ Sơn.

Kết quả nghiên cứu sẽ góp phần giúp Ban quản lý di sản văn hóa Mỹ Sơn phát huy tốt hơn giá trị lịch sử văn hóa di tích; tổ chức đưa đón du khách theo đúng con đường di sản người Chăm đã để lại, giúp du khách có cái nhìn rõ ràng hơn về thánh địa Mỹ Sơn và văn hóa Champa trong lịch sử.