Năm Giáp Thìn và những điều đặc biệt ở Trung Quốc

Hơn nữa, do là năm Rồng, nhiều người kỳ vọng năm nay sẽ là năm bùng nổ dân số ở Trung Quốc, trong bối cảnh dân số nước này đang liên tục giảm. Tuy nhiên, lại có người cho rằng, năm nay là “năm quả phụ”, không nên kết hôn. Phóng viên Đài TNVN thường trú tại Bắc Kinh đã có cuộc trao đổi với bà Dương Minh Hà, Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu Nghệ thuật Dân gian và Di sản Văn hóa Phi vật thể Bắc Kinh, về những điều đặc biệt này.      

Phóng viên: Ngay trước Tết Giáp Thìn 2024, Đại hội đồng Liên Hợp Quốc lần thứ 78 đã thông qua nghị quyết công nhận Tết Nguyên đán là một trong những ngày nghỉ lễ chính thức của Liên Hợp Quốc. Theo bà, quyết định này có ý nghĩa như thế nào? Điều này có vai trò gì trong việc bảo vệ và phát huy văn hóa và phong tục truyền thống Tết ở Trung Quốc?

Chuyên gia Dương Minh Hà: Là người Trung Quốc, tôi cảm thấy rất tự hào, điều này cho thấy sự chấp nhận của thế giới đối với văn hóa Trung Quốc và ảnh hưởng của Trung Quốc đối với văn hóa thế giới. Tôi tin rằng, sự lan tỏa và ảnh hưởng của văn hóa Tết sẽ thúc đẩy giao lưu và học hỏi lẫn nhau giữa các nền văn minh trên thế giới và văn hóa Trung Quốc sẽ tiến xa hơn nữa.

Bà Dương Minh Hà, Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu Nghệ thuật Dân gian và Di sản Văn hóa Phi vật thể Bắc Kinh. Ảnh do nhân vận cung cấp

Lập xuân là tiết đầu tiên trong 24 tiết khí của Trung Quốc, có nghĩa là bắt đầu mùa Xuân. Gia đình đoàn tụ, vui vẻ hạnh phúc là chủ đề chính trong ngày Tết của người Trung Quốc. Trên thực tế, không chỉ Trung Quốc, Việt Nam, Hàn Quốc, Triều Tiên, Malaysia và nhiều quốc gia khác đều coi Tết là ngày lễ theo luật định và mỗi quốc gia có cách ăn mừng riêng. Tết năm con Rồng ở Trung Quốc, các hoạt động dân gian diễn ra đặc biệt sôi động trên khắp cả nước, nhiều lễ hội truyền thống được khôi phục, các hoạt động vui chơi giải trí được tổ chức, thu hút nhiều bạn trẻ tham gia. Việc “Tết Trung Quốc” được nâng cấp thành “Tết thế giới” đóng vai trò thúc đẩy mạnh mẽ đối với việc bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống của Trung Quốc.

Phóng viên: Cách đây không lâu, trong dân gian ở Trung Quốc có đồn rằng “Năm Rồng không có lập xuân, là năm quả phụ, không thích hợp để kết hôn”. Bộ Dân chính Trung Quốc đã lên tiếng về điều này. Là một chuyên gia về phong tục dân gian, bà nhìn nhận vấn đề này thế nào?

Chuyên gia Dương Minh Hà: Cái gọi là “năm không có xuân” thường dùng để chỉ khoảng thời gian từ mùng 1 tháng Giêng âm lịch đến đêm giao thừa cùng năm, không có “ngày lập xuân”. Thời xưa, việc sinh con đẻ cái rất quan trọng, mùa Xuân là mùa của sinh sôi, người xưa gắn “lập xuân” với việc sinh sản, cho rằng nếu không lập xuân thì sinh sản sẽ không thịnh vượng. Cổ nhân rất chú trọng việc con đàn cháu đống, điều cấm kỵ nhất trong hôn nhân là không có con, do vậy mới có cách nói truyền thống như “vô xuân” tức “vô tử” và “năm không có xuân” kết hôn không may mắn.

Người Trung Quốc quan niệm rằng đời người có bốn nỗi khổ là góa bụa cô đơn, bốn nỗi khổ này đều liên quan đến việc không lập gia đình và không có con. Trên thực tế, “năm không có xuân” rất phổ biến trong âm lịch Trung Quốc, trung bình khoảng hai ba năm lại xảy ra một lần, chủ yếu liên quan đến lịch Trung Quốc, việc không có lập xuân chỉ là sự trùng hợp giữa lịch âm và lịch dương, nguyên nhân là do sự chênh lệch về thời gian giữa các loại lịch. “Không xuân” tức là “xui xẻo”, đây chỉ là cách giải thích dân gian, không ảnh hưởng gì đến đời sống cá nhân và hạnh phúc hôn nhân.

Phóng viên: Trong văn hóa Trung Quốc, rồng được coi là biểu tượng của sự tốt lành và quyền uy. Khi năm con Rồng đến gần, một số người cho rằng năm nay sẽ là năm bùng nổ dân số. Bà đánh giá thế nào về điều này? Có năm nào tương tự ở Trung Quốc trong quá khứ chưa ạ?

Chuyên gia Dương Minh Hà: Có rồi, năm Rồng lần trước, tức năm 2012, từng xuất hiện một đỉnh điểm thấp về sinh con. Rồng có ý nghĩa đặc biệt đối với người Trung Quốc, quả thực người Trung Quốc khá thích con giáp này, điều này chủ yếu là do ảnh hưởng của văn hóa truyền thống.

Rồng có ý nghĩa đặc biệt đối với người Trung Quốc. Trong ảnh là tổ hợp rồng khổng lồ cao 18 mét ở Vinh Ninh Môn, cổng phía Nam của khu thắng cảnh Tường thành Tây An, tỉnh Thiểm Tây. Ảnh VCG

Vài năm trở lại đây, số trẻ sơ sinh ở Trung Quốc tăng trưởng âm, có chuyên gia dự đoán tỷ lệ sinh có thể tăng vào năm con Rồng. Giờ đây, chính sách dân số ngày càng nới lỏng hơn, nhà nước cũng khuyến khích giới trẻ sinh nhiều con, nhưng tỷ lệ sinh phụ thuộc vào nhiều yếu tố, như thực trạng kinh tế và khả năng nuôi dạy. Ý nghĩa biểu tượng của năm Rồng có thể kích thích động cơ sinh con ở một số gia đình, song tôi cho rằng khả năng bùng nổ dân số là khó xảy ra.

Phóng viên: Xin cảm ơn bà!

Nguồn: vov.vn