Các doanh nghiệp xây dựng được kỳ vọng "khởi sắc từ chính sách bất động sản"

Khởi đầu cho một chu kỳ tăng trưởng mới với những động lực tổng hòa từ chính sách bất động sản được tháo gỡ khó khăn của Chính phủ, việc đẩy nhanh giải ngân vốn đầu tư công, giảm mặt bằng lãi suất và sự gia tăng của dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), đang được kỳ vọng là “rìu phá băng” đẩy nhanh quá trình phục hồi cho doanh nghiệp xây dựng.

Hành trình “gian nan thử sức”

Theo khảo sát lãnh đạo doanh nghiệp được Vietnam Report công bố mới đây, nhóm doanh nghiệp ngành xây dựng đã lạc quan hơn triển vọng chung của ngành phần đông số doanh nghiệp 52,6% kỳ vọng năm 2024 sẽ đánh dấu những chuyển biến tích cực hơn. Trong đó, 36,9% số doanh nghiệp dự báo ngành xây dựng sẽ chưa có nhiều sự cải thiện. Mặc dù từ cuối năm 2023, tín hiệu phục hồi còn chậm khi doanh thu và tỷ suất lợi nhuận chưa có nhiều đột phá song đã nhen nhóm xuất hiện một số doanh nghiệp đã có thể dứt lỗ, báo lãi trở lại như nhà thầu Newtecons, UDIC,Centralcons và Delta…

Nhìn chung, phần lớn nhà thầu xây dựng dù đối diện với hàng loạt thách thức nhưng vẫn đang nỗ lực đẩy mạnh quá trình phục hồi. Sự phân hóa về tâm lý lạc quan đối với các phân khúc tiếp tục được duy trì trong năm nay với thứ tự lần lượt là xây dựng hạ tầng, xây dựng công nghiệp, xây dựng năng và tiện ích, xây dựng nhà ở và xây dựng thương mại. Việc đẩy mạnh đầu tư công và sự gia tăng nguồn vốn FDI là cơ sở củng cố niềm tin đối với mảng xây dựng hạ tầng và xây dựng công nghiệp. 

Trong khi đó, mảng xây dựng năng lượng và tiện ích ghi nhận sự gia tăng đáng kể tỷ lệ doanh nghiệp đánh giá triển vọng tích cực hơn so với kết quả khảo sát năm 2023 là +43,6% nhờ nhu cầu cấp bách trong xây lắp các dự án truyền tải Nam – Bắc với dự án trọng điểm đường dây 500kV mạch 3 và nhu cầu phát triển hạ tầng điện nhằm đáp ứng hệ thống năng lượng tái tạo sau khi có những tín hiệu mới từ chính sách. 

Ở chiều ngược lại, dù ghi nhận mức độ lạc quan của doanh nghiệp gia tăng so với khảo sát năm 2023 song xây dựng nhà ở và xây dựng thương mại vẫn được đánh giá cải thiện chậm hơn so với các phân khúc khác với lần lượt 47,4% số doanh nghiệp và 66,7% số doanh nghiệp nhận định rằng trong năm 2024, hai phân khúc này chưa có nhiều chuyển biến rõ rệt và chưa thể thoát khỏi bức tranh u ám trong năm qua.

Các doanh nghiệp xây dựng kỳ vọng năm 2024 có thể là “viên gạch đầu tiên” xây nền móng cho sự phục hồi và ươm mầm một chu kỳ phát triển mới.

Động lực củng cố kỳ vọng phục hồi

Mặt bằng lãi suất cho vay giảm, ngay từ đầu năm, Ngân hàng Nhà nước đã giao hết toàn bộ chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng định hướng 15% cho năm 2024, tạo điều kiện cho các tổ chức tín dụng cung cấp lượng vốn đầy đủ, kịp thời để có thể đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế. Trong khi đó, mặt bằng lãi suất đã hạ nhiệt đáng kể. Các doanh nghiệp xây dựng thường sử dụng đòn bẩy tài chính lớn, do đó, khi lãi suất giảm, gánh nặng chi phí lãi vay cũng nhẹ bớt, từ đó có thể cải thiện biên lợi nhuận tốt. 

Đẩy mạnh đầu tư công sẽ tiếp tục là trụ cột và động lực phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế Việt Nam trong giai đoạn hiện tại và cả trong trung và dài hạn. Trên cơ sở dự toán ngân sách năm 2024 được Quốc hội thông qua, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1603/QĐ-TTg giao kế hoạch vốn đầu tư công năm nay với tổng số tiền 677.349 tỷ đồng và phấn đấu đạt tỷ lệ giải ngân ít nhất 95%. Trong đó, vốn đầu tư phát triển hạ tầng giao thông chiếm áp đảo, lên tới 422.000 tỷ đồng. Tác động của đầu tư công sẽ lan tỏa dần tới các ngành, lĩnh vực, trước tiên thúc đẩy nhóm doanh nghiệp nhà thầu hạ tầng.

Vì vậy, dư địa tăng trưởng dành cho nhóm ngành xây dựng hạ tầng giao thông vẫn rất lớn với các hợp đồng thi công dự án lớn trong giai đoạn này. Với giá trị backlog lớn, các doanh nghiệp xây dựng hạ tầng kỳ vọng duy trì nguồn việc cũng như doanh thu lớn cho các năm tiếp theo. 

Đề xuất tháo gỡ “nợ đọng – thiếu vốn”

Bên cạnh những động lực tăng trưởng, hành trình phục hồi của các doanh nghiệp trong ngành còn tồn đọng không ít trở ngại, trong đó có những khó khăn đã âm ỉ từ lâu, kìm hãm sức bật của doanh nghiệp. Từ góc nhìn của doanh nghiệp xây dựng, top 5 khó khăn lớn nhất trong năm 2024 đã được chỉ ra bốn bài toán lớn đặt ra cho các doanh nghiệp là nợ đọng – thiếu vốn; thiếu nguồn việc; cạnh tranh giữa các doanh nghiệp; và chi phí. 

Nguyên nhân sức cầu yếu và tiến trình cấp phép, phê duyệt dự án còn chậm đã làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu nguồn việc của các doanh nghiệp xây dựng. Chẳng hạn, trong mảng nhà ở thương mại, so sánh từ năm 2020 trở lại đây, số dự án nhà ở thương mại được cấp giấy phép xây dựng sụt giảm mạnh với chỉ 67 dự án trong năm 2023 trong khi con số này trong các năm 2020, 2021, 2022 lần lượt tương ứng là 743, 239 và 136 dự án. Xét trong quý gần nhất - quý IV/2023, theo kết quả khảo sát của Tổng cục Thống kê, chỉ có 18,9% doanh nghiệp xây dựng hoạt động từ 90% đến 100% năng lực và 2,7% doanh nghiệp hoạt động trên 100% năng lực thực tế. Do đó, không ít doanh nghiệp xây dựng bày tỏ lo ngại về tình trạng thiếu nguồn việc có thể tiếp tục diễn ra trong năm nay.

Từ thực trạng thiếu việc làm tạo nên mất cân đối cung cầu đã khiến cho thị trường xây dựng trở nên cạnh tranh khốc liệt hơn bao giờ hết. Thậm chí, tình trạng cạnh tranh phá giá đã xảy ra. Không những thế, thị trường xây dựng trong nước kỳ vọng được hưởng lợi từ làn sóng FDI đang đổ về Việt Nam, tuy nhiên, các doanh nghiệp xây dựng cũng sẽ phải đối mặt với sự cạnh tranh đến từ các nhà thầu ngoại khi nhiều chủ đầu tư FDI dành sự ưu tiên cho các nhà thầu đến từ quốc gia của họ. 

Dù giá nguyên vật liệu, vật liệu xây dựng đã hạ nhiệt so với thời kỳ bão giá cách đây một năm song việc biến động giá vẫn là nỗi lo thường trực đối với các doanh nghiệp xây dựng. Theo kết quả khảo sát của Vietnam Report, đa phần doanh nghiệp xây dựng dự đoán giá các nguyên vật liệu sẽ tăng trong năm 2024 dù tỷ lệ tăng không quá “nóng”.

Đáng chú ý, đối với nhóm doanh nghiệp xây dựng hạ tầng giao thông, hệ thống đơn giá, định mức thấp hơn rất nhiều so với thực tế được nhấn mạnh là một trong những khó khăn hàng đầu. Dự án đầu tư công thường có đơn giá lạc hậu, bất cập, chưa sát thực tế khi nhiều nơi chỉ bằng hơn 30% giá thị trường.

Hơn nữa, các thủ tục thanh quyết toán và các bước thực hiện thủ tục đầu tư vẫn cồng kềnh nhưng chưa có cơ chế quy trách nhiệm cụ thể cho từng khu vực, từng công đoạn. Dự toán các gói thầu có vốn Nhà nước xây dựng trên hệ thống đơn giá, định mức như trên, khiến các nhà thầu dù có được hợp đồng cũng khó có lợi nhuận, thậm chí thua lỗ khi gặp biến động giá lớn như giai đoạn 2020 – 2022.

Trước thực trạng này, ngày 9/1/2024, Thủ tướng Phạm Minh Chính ký ban hành Công điện số 02/CĐ-TTg chỉ đạo tập trung tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc liên quan đến định mức, đơn giá xây dựng; khai thác, cung ứng vật liệu xây dựng cho các dự án, công trình giao thông trọng điểm, quan trọng quốc gia. Hơn nữa, dự kiến trong quý 1/2024, Bộ Xây dựng sẽ ban hành bổ sung 318 định mức theo thẩm quyền, Bộ Giao thông Vận tải ban hành mới và điều chỉnh bổ sung 547 định mức dự toán công trình.

Đây là động thái tích cực được các doanh nghiệp xây dựng kỳ vọng sẽ từng bước cập nhật hệ thống đơn giá định mức phù hợp với thực tế, qua đó tháo gỡ dần khó khăn cho doanh nghiệp.

Chiến lược vượt qua khó khăn

Giữa khó khăn, các doanh nghiệp đã bắt đầu công cuộc tái thiết, điều chỉnh chiến lược để thoát ra khỏi cơn khủng hoảng nặng nề nhất một thập niên qua của thị trường xây dựng, duy trì hoạt động kinh doanh và tính cạnh tranh. Hiểu rõ khó khăn mấu chốt liên quan đến chi phí, nợ đọng và nguồn vốn, các doanh nghiệp xây dựng đang có các động thái để cải thiện năng lực quản trị rủi ro, đặc biệt là quản trị tài chính.

Đây là chiến lược có tỷ lệ doanh nghiệp bình chọn là chiến lược trọng tâm trong năm 2024 cao nhất 72,2%. Quản lý tài chính hiệu quả từ lâu đã được thừa nhận là “mạch máu” của các doanh nghiệp xây dựng, đặc biệt trong thời kỳ suy thoái. Bối cảnh thị trường biến động, nhiều khó khăn buộc các doanh nghiệp xây dựng phải dự báo tốt hơn bất kỳ nhu cầu tiền mặt nào cần thiết cho các hoạt động vận hành, dự đoán chính xác các yêu cầu về vốn lưu động của dự án ở giai đoạn trước đấu thầu và giám sát chặt chẽ dòng tiền của dự án trong quá trình sản xuất vật chất. 

Tuy nhiên, các doanh nghiệp phải chuẩn bị và cân nhắc kỹ lưỡng điều kiện năng lực nhân sự, tài chính quản trị,..của các doanh nghiệp xây dựng. Đây cũng là cơ hội để những doanh nghiệp bền bỉ khẳng định mình đang được kỳ vọng là thời kỳ chuyển giao dần sang phục hồi và tăng trưởng trở lại của nền kinh tế, với những chiến lược củng cố sức mạnh nội tại, đồng thời ứng phó linh hoạt phù hợp với nhịp biến động của thị trường, các doanh nghiệp xây dựng trong ngành tin tưởng sẽ xây dựng nền móng cho sự hồi sức, vượt qua sóng cả và bứt phá vươn lên.