Bán chéo bảo hiểm tại các ngân hàng: Làm gì để bảo vệ khách hàng?

Thời gian qua, hoạt động bán chéo bảo hiểm tại các ngân hàng đã trở thành một thực trạng nhức nhối đối với cả người tiêu dùng và cơ quan quản lý. Nhiều khách hàng phản ánh việc bị ép buộc mua bảo hiểm như một điều kiện để được vay vốn, dẫn đến tình trạng bức xúc và mất niềm tin vào hệ thống ngân hàng. Ngân hàng Nhà nước (NHNN) vừa tiếp tục có văn bản chỉ đạo giám sát chặt chẽ các ngân hàng có tỷ lệ hủy hợp đồng bảo hiểm cao, đồng thời chấn chỉnh hoạt động bán chéo bảo hiểm.

Nhiều hệ lụy…

Ông Trần Quang Nam, Giám đốc một doanh nghiệp kinh doanh thực phẩm ở Bình Thạnh, TP Hồ Chí Minh, đã gặp phải tình huống khó xử khi cần vay vốn để bổ sung nguồn vốn kinh doanh. Dù ông Nam đã có đến 3 hợp đồng bảo hiểm từ các khoản vay trước ở những ngân hàng khác, ngân hàng vẫn yêu cầu ông phải mua thêm một hợp đồng bảo hiểm nữa nếu muốn được giải ngân. Ông Nam không còn lựa chọn nào khác ngoài việc phải chấp nhận. “Tôi đã có đủ bảo hiểm, dù không ép buộc, nhưng nhân viên ngân hàng vẫn kèo nài tôi mua bảo hiểm nếu muốn được mức ưu đãi lãi suất tốt và giải ngân nhanh hơn” – ông Nam chia sẻ với sự bức xúc.

Câu chuyện của ông Nam không phải là trường hợp duy nhất mà đây là một thực trạng phổ biến về việc các ngân hàng ép buộc khách hàng mua bảo hiểm trong quá trình vay vốn, dù nhiều trường hợp không thực sự cần thiết.

Theo Ngân hàng Nhà nước, tỷ lệ hủy hợp đồng bảo hiểm tại một số ngân hàng lên tới 40% – 70% sau năm đầu tiên. Ảnh minh họa

Bán chéo bảo hiểm, về bản chất, không phải là một mô hình xấu. Trong nhiều thị trường phát triển, nó mang lại lợi ích cho khách hàng khi ngân hàng có thể cung cấp các giải pháp bảo hiểm phù hợp với nhu cầu vay vốn và giảm thiểu rủi ro. Tuy nhiên, tại Việt Nam, bán chéo bảo hiểm lại đang biến tướng, trở thành gánh nặng cho người tiêu dùng và ảnh hưởng tiêu cực đến toàn bộ hệ thống tài chính.

Một trong những hệ lụy lớn nhất của việc bán chéo bảo hiểm là gây gánh nặng tài chính không cần thiết cho khách hàng. Thay vì được lựa chọn những gói bảo hiểm phù hợp với nhu cầu cá nhân, khách hàng thường bị ép buộc phải mua các gói bảo hiểm mà họ không thực sự cần. Điều này đặc biệt nghiêm trọng khi sản phẩm bảo hiểm kèm theo một khoản vay tài chính lớn, vì số tiền bảo hiểm thường rất cao.

Không ít trường hợp khách hàng chỉ ký hợp đồng bảo hiểm để được vay vốn và sau đó nhanh chóng hủy hợp đồng ngay sau khi khoản vay được giải ngân. Theo Ngân hàng Nhà nước, tỷ lệ hủy hợp đồng bảo hiểm tại một số ngân hàng lên tới 40% – 70% sau năm đầu tiên, cho thấy rõ ràng rằng việc ép buộc khách hàng mua bảo hiểm đã dẫn đến những giao dịch không bền vững.

Nhiều chuyên gia cũng cho rằng, một hệ lụy khác không kém phần quan trọng là việc mất niềm tin của khách hàng vào hệ thống ngân hàng và bảo hiểm. Khi bị ép buộc mua những sản phẩm mà họ không thực sự cần, khách hàng cảm thấy mình không được tôn trọng và bị lợi dụng. Điều này dẫn đến những phản ứng tiêu cực từ phía người tiêu dùng, khiến họ không còn tin tưởng vào các sản phẩm tài chính mà ngân hàng cung cấp.

Không chỉ gây ảnh hưởng đến cá nhân khách hàng, việc bán chéo bảo hiểm một cách thiếu minh bạch cũng tạo ra tác động tiêu cực đến hệ thống tài chính. Các ngân hàng quá chú trọng vào việc tăng doanh thu từ bán bảo hiểm, dẫn đến việc bỏ qua các dịch vụ cốt lõi như tư vấn tài chính hay hỗ trợ khách hàng. Điều này tạo ra một môi trường kinh doanh không lành mạnh, khi cả ngân hàng và doanh nghiệp bảo hiểm chỉ tập trung vào lợi nhuận mà quên đi chất lượng dịch vụ.

Việc bán chéo bảo hiểm không hiệu quả cũng gây ra méo mó thị trường tài chính. Thay vì phát triển bền vững dựa trên nhu cầu thực sự của người tiêu dùng, các công ty bảo hiểm và ngân hàng tập trung vào việc chạy đua doanh số. Điều này không chỉ làm giảm tính cạnh tranh lành mạnh mà còn dẫn đến tình trạng các sản phẩm bảo hiểm kém chất lượng tràn lan trên thị trường.

Ngân hàng Nhà nước quyết liệt xử lý vi phạm

Mới đây, cử tri tỉnh Khánh Hòa tiếp tục phản ánh tới Ngân hàng Nhà nước về việc, khi người dân đi vay vốn ở các ngân hàng, nhất là ngân hàng thương mại, vẫn bị “cưỡng ép” phải mua các loại bảo hiểm như: bảo hiểm nhân thọ, bảo hiểm sức khỏe, bảo hiểm cháy nổ… mới được giải ngân khoản vay.

Trước những hệ lụy tiêu cực từ việc bán chéo bảo hiểm, Ngân hàng Nhà nước đã vào cuộc với những biện pháp mạnh mẽ để chấn chỉnh và kiểm soát tình trạng này. Những ngân hàng có tỷ lệ hủy bảo hiểm cao và vi phạm quy định pháp luật đã và đang bị giám sát chặt chẽ.

Việc tư vấn sai lệch hoặc ép buộc khách hàng mua bảo hiểm sẽ bị xử lý nghiêm khắc theo quy định của pháp luật. Ảnh minh họa

Một trong những biện pháp chính mà Ngân hàng Nhà nước thực hiện là tăng cường thanh tra, kiểm tra đối với các ngân hàng có dấu hiệu vi phạm quy định về bán bảo hiểm. Những ngân hàng có tỷ lệ hủy bảo hiểm cao đã phải đối mặt với các biện pháp xử phạt tài chính và có nguy cơ bị đình chỉ hoạt động bán bảo hiểm nếu không tuân thủ quy định.

Ngân hàng Nhà nước cũng đã phối hợp với Bộ Tài chính để đảm bảo rằng việc bán bảo hiểm phải tuân theo các quy định pháp luật nghiêm ngặt, đồng thời thiết lập các đường dây nóng để tiếp nhận phản ánh từ người dân về các trường hợp bị ép buộc mua bảo hiểm.

Một trong những yêu cầu quan trọng từ Ngân hàng Nhà nước là các ngân hàng phải nâng cao tính minh bạch trong quá trình bán chéo bảo hiểm. Khách hàng phải được cung cấp đầy đủ thông tin về sản phẩm bảo hiểm, từ quyền lợi, chi phí, cho đến điều kiện hợp đồng. Điều này giúp khách hàng có thể đưa ra quyết định sáng suốt dựa trên nhu cầu thực tế của mình. Ngoài ra, Ngân hàng Nhà nước cũng yêu cầu các ngân hàng và doanh nghiệp bảo hiểm phải chịu trách nhiệm trước khách hàng về những sản phẩm mà họ cung cấp. Việc tư vấn sai lệch hoặc ép buộc khách hàng mua bảo hiểm sẽ bị xử lý nghiêm khắc theo quy định của pháp luật.

Các chuyên gia cho rằng, mặc dù Ngân hàng Nhà nước đã thực hiện nhiều biện pháp chấn chỉnh, nhưng để giải quyết triệt để tình trạng này, cần có sự thay đổi toàn diện từ phía các ngân hàng và công ty bảo hiểm. Theo TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia kinh tế, nếu không có sự thay đổi từ gốc rễ trong cách thức tiếp cận khách hàng và cung cấp dịch vụ, những biện pháp xử phạt từ  sẽ khó có thể tạo ra sự thay đổi bền vững.

PGS-TS Đinh Trọng Thịnh, chuyên gia kinh tế, cũng cho rằng, việc nâng cao ý thức trách nhiệm từ phía các ngân hàng và doanh nghiệp bảo hiểm là yếu tố then chốt để đảm bảo quyền lợi của khách hàng. Các ngân hàng cần đặt lợi ích của khách hàng lên hàng đầu, thay vì chỉ tập trung vào doanh thu từ bán bảo hiểm.

Việc bán chéo bảo hiểm, mặc dù có thể mang lại lợi ích cho các bên liên quan, nhưng nếu không được thực hiện một cách minh bạch và có trách nhiệm, sẽ gây ra nhiều hệ lụy tiêu cực cho khách hàng và toàn bộ hệ thống tài chính. Ngân hàng Nhà nước đã và đang nỗ lực chấn chỉnh tình trạng này, tuy nhiên, sự thay đổi cần phải đến từ cả hệ thống ngân hàng và doanh nghiệp bảo hiểm. Người tiêu dùng cần được tôn trọng và bảo vệ quyền lợi trong mọi giao dịch tài chính, để xây dựng niềm tin và sự phát triển bền vững cho thị trường tài chính Việt Nam.