Phải có ‘van, khóa’ chặt chẽ, tránh thu hồi đất tràn lan

Báo cáo một số vấn đề lớn tiếp thu, chỉnh lý dự án luật Đất đai sửa đổi, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Quốc hội (QH) Vũ Hồng Thanh cho hay hiện vẫn còn 13 vấn đề lớn, còn ý kiến khác nhau. Trong đó, liên quan tới quy định về thu hồi đất để phát triển KT-XH vì lợi ích quốc gia, công cộng, ông Thanh cho hay dự thảo luật trình QH tại kỳ họp 5 quy định 3 nhóm trường hợp thu hồi đất, gồm: xây dựng công trình công cộng; xây dựng trụ sở cơ quan nhà nước, công trình sự nghiệp; xây dựng dự án, công trình khác.

Tuy nhiên, qua rà soát thì một số dự án, công trình được phân loại vào từng nhóm chưa tương thích, dẫn đến nhiều cách hiểu khác nhau. Do đó, dự thảo luật đã được chỉnh lý theo hướng không phân nhóm các dự án, công trình mà quy định liệt kê trực tiếp các trường hợp thu hồi đất để thực hiện các dự án, công trình cụ thể.

Theo ông Thanh, Thường trực Ủy ban Kinh tế cho rằng, quy định theo hướng liệt kê các trường hợp thu hồi đất có ưu điểm rõ ràng cho việc áp dụng thực hiện; đồng thời, khống chế các trường hợp thu hồi đất, bảo đảm chỉ thu hồi đất trong các trường hợp luật định, không thu hồi đất tràn lan. Bên cạnh đó, dự án, công trình thuộc trường hợp này không đồng nghĩa với việc đương nhiên nhà nước được thu hồi, mà phải đáp ứng điều kiện cần và đủ quy định tại các điều khác trong luật. Tuy nhiên, quy định theo hướng liệt kê có hạn chế là không dự liệu được những trường hợp thu hồi đất khác để phát triển KT-XH vì lợi ích quốc gia, công cộng.

Đối với các dự án nhà ở thương mại, dự án hỗn hợp nhà ở thương mại và kinh doanh dịch vụ cũng được liệt kê như một trường hợp thu hồi đất để phát triển KT-XH vì lợi ích quốc gia, công cộng. Theo ông Thanh, dự thảo luật chỉnh sửa theo hướng phải là các dự án do HĐND cấp tỉnh quyết định giao đất, cho thuê đất thông qua đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án. Tuy vậy, việc giao HĐND cấp tỉnh quyết định dự án trọng điểm là nội dung mới, cần tiếp tục xin ý kiến các cơ quan, địa phương để nghiên cứu, quy định cho phù hợp.

Nêu ý kiến tại phiên họp, Tổng thư ký QH Bùi Văn Cường cho rằng quy định về thu hồi đất là vấn đề đặc biệt quan trọng, liên quan trực tiếp tới cuộc sống, sinh kế của nhiều người dân. Bày tỏ tán thành hướng tiếp cận quy định cụ thể các trường hợp thu hồi đất, song ông Cường đề nghị tiếp tục rà soát làm rõ từng trường hợp mới được bổ sung so với dự thảo trước đây. Tổng thư ký QH cho rằng thực tế có trường hợp chưa được liệt kê, dẫn đến thiếu nên nếu không có điều “quét” thì sau này lại phải sửa luật. Tương tự, Trưởng ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh cho rằng việc liệt kê quá chi tiết có thể dẫn đến thiếu, luật dễ bị lạc hậu so với thực tiễn rồi lại phải sửa.

Phút cuối Quốc hội thấy chín muồi mới quyết

Phát biểu tại phiên họp, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh, hiện còn 13 vấn đề so với 27 vấn đề cần xin ý kiến tại phiên họp trước đã thể hiện sự nỗ lực của cơ quan soạn thảo và cơ quan tiếp thu, chỉnh lý dự án luật. Tuy nhiên, Phó thủ tướng cho rằng việc nhiều quy định tại dự thảo để 2 phương án “đáng ra không nên” vì “bản thân mình chưa rõ mình mới để 2 phương án”. Về vấn đề thu hồi đất, Phó thủ tướng thừa nhận, dự thảo hiện đưa ra danh sách liệt kê nhưng nếu thực tế phát sinh dẫn đến thiếu “thì rất gay”.

Giải trình thêm, Bộ trưởng Bộ TN-MT Đặng Quốc Khánh khẳng định, các cơ quan qua nghiên cứu thì thấy rằng tối ưu là liệt kê các trường hợp thu hồi đất nhưng phải có điều “quét” để xử lý những vấn đề phát sinh trong quá trình phát triển. Ông Khánh khẳng định, trường hợp thu hồi trong điều “quét” đó phải nằm trong quy hoạch được phê duyệt.

Cho ý kiến, Chủ tịch QH Vương Đình Huệ một lần nữa nhấn mạnh đạo luật có tầm quan trọng đặc biệt, khó, phức tạp, tác động lớn phát triển KT-XH, an ninh quốc phòng, đối nội, đối ngoại, tác động trực tiếp đến quyền, lợi ích của người dân, doanh nghiệp. Theo Chủ tịch QH, một số nội dung quan trọng của dự án luật tới nay vẫn đang trong quá trình xem xét lựa chọn phương án tối ưu. Do đó, Chủ tịch QH đề nghị Bộ TN-MT tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ để có quan điểm đối với nội dung Ủy ban Kinh tế nêu ra.

Dẫn quy định trường hợp thu hồi đất để phát triển KT-XH vì lợi ích quốc gia, công cộng theo hướng liệt kê, Chủ tịch QH nói rằng trong cuộc sống không thể nào liệt kê hết được. Chủ tịch QH đồng tình việc phải thiết kế điều “quét” để tránh khi có phát sinh lại nói luật không có quy định thì lại đóng hết các cửa. “Quét nhưng phải có van, khóa chặt chẽ. Chúng ta nói trường hợp thu hồi phải phù hợp quy hoạch nhưng quy hoạch nào thì phải làm rõ”, Chủ tịch QH nhấn mạnh.

Với các nội dung còn 2 phương án, Chủ tịch QH cho rằng “không nên đóng lại ngay”. “Phút cuối mà QH thấy chín muồi mới quyết. Quan trọng là từng phương án nêu rõ ưu, nhược điểm, cơ sở chính trị, thực tiễn, pháp lý thế nào để khách quan, công khai, minh bạch. Khi đó gần 500 đại biểu đủ trí tuệ để quyết”, Chủ tịch QH nói.